Natuurherstel in De Wieden met openmaken oude petgaten

Wanneperveen - In De Wieden is deze week een begin gemaakt met het openmaken van oude, verlande petgaten. De te graven oppervlakte is ongeveer 21 hectare. De locaties waar petgaten gegraven worden, zijn verspreid over het gebied.

Ze liggen aan de westzijde van De Wieden tussen Sint Jansklooster en Dwarsgracht. De werkzaamheden duren naar verwachting tot april 2025. Het openmaken van oude petgaten is onderdeel van een pakket Natura 2000-herstelmaatregelen in De Wieden.

Biodiversiteit in laagveenmoerassen wordt voor een groot deel bepaald door het verspreid in ruimte en leeftijd voorkomen van alle voor het systeem belangrijke successiestadia. Het begin van het systeem ontstaat van uit (klein) openwater. In De Wieden ligt de oorsprong van het laagveen systeem in de verlanding vanuit de voor de turfwinning gegraven petgaten. Door het stoppen van de turfwinning en de voortschrijdende verlanding is vooral aan de jongste fases uit de verlanding een gebrek ontstaan. Een oplossing voor dit probleem is het weer opengraven van geheel verlande petgaten.

Honderdjarige cyclus Petgaten brengen de ontwikkeling van open water naar zeldzaam trilveen weer op gang. Daarmee blijft het karakteristieke landschap van De Wieden behouden. Met deze werkzaamheden zetten we eigenlijk het oude werk van de vroegere turfstekers voort. Dit laagveenmoeras en de natuur in De Wieden bestaat bij de gratie van die afwisseling. Opengemaakte petgaten groeien langzaam weer dicht. Eerst groeien de planten aan elkaar in het water (kraggevorming), daarna ontstaat er achtereenvolgens trilveen, hooiland of veenmosrietland en moerasbos. Dit hele cyclische proces kent in elk stadium bijzondere en zeldzame planten en dieren. Met het openmaken van de oude petgaten start de honderdjarige cyclus opnieuw.

Het materiaal dat vrijkomt bij het graven van de petgaten wordt gebruikt om een vooroever aan te leggen. Deze vooroever is voorzien aan de westzijde van het eiland Beulake. Dit heeft bijkomende voordelen voor de natuur. Vrijgekomen materialen transporteren we onder water en worden in de nieuwe vooroever gepompt. Zo voorkomt Natuurmonumenten de afbraak van vrijkomend materiaal waarbij CO2 vrijkomt. Ook wordt verdere afkalving van het eiland door golfslag voorkomen, want met het opvullen van de vooroever met de vrijgekomen materialen, krijgt het eiland weer meer body. Tot slot beogen we met het graven van nieuwe petgaten de verlanding weer op gang te brengen, waarbij CO2 uit de atmosfeer voor lange tijd wordt vastgelegd en dus de koolstofopslag wordt vergroot. De vooroever kan zich op den duur ontwikkelen tot een rietmoeras wat aantrekkelijk is voor moerasvogels.  

Natura 2000 is een Europees netwerk van beschermde natuurgebieden. Belangrijk doel van het netwerk is het beschermen van bijzondere dieren en planten. Een lijst van natuurherstelmaatregelen, waaronder het graven van petgaten, is vastgelegd in het Natura2000 beheerplan (2017). Voor deze maatregelen in De Wieden maakt Natuurmonumenten inrichtingsvoorstellen. De Provincie Overijssel beoordeelt deze voorstellen, waarna subsidie wordt verstrekt voor de uitvoering en communicatie in het gebied.